Οι άνθρωποι λένε ψέματα για διάφορους λόγους: για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, για να κρύψουν αλήθειες ή για να χειραγωγήσουν μια κατάσταση.
Αν και νομίζουμε ότι μπορούμε να το αντιληφθούμε από ένστικτο, στην πράξη δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβεις πότε κάποιος δεν είναι ειλικρινής.
Ωστόσο, υπάρχει ένα απλό και αποτελεσματικό “κόλπο” που βασίζεται στην επιστήμη της ψυχολογίας και μπορεί να σε βοηθήσει να ξεχωρίσεις το ψέμα από την αλήθεια.
Η καθυστέρηση στην απάντηση
Ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να προσέξεις είναι ο χρόνος αντίδρασης. Όταν κάποιος λέει ψέματα, χρειάζεται μερικά δευτερόλεπτα παραπάνω για να διαμορφώσει την απάντηση. Αυτό οφείλεται στο ότι πρέπει να επινοήσει μια ιστορία που να φαίνεται πειστική, να την προσαρμόσει στα δεδομένα της στιγμής και ταυτόχρονα να μην προδώσει το άγχος του.
«Η αλήθεια συνήθως βγαίνει αυθόρμητα. Το ψέμα χρειάζεται δόμηση», αναφέρουν ειδικοί στην ανάλυση συμπεριφοράς.
Το βλέμμα που αποφεύγει ή… παρακολουθεί έντονα
Ένα συνηθισμένο στερεότυπο είναι πως όποιος λέει ψέματα αποφεύγει την οπτική επαφή. Αυτό δεν ισχύει πάντα. Μερικοί λένε ψέματα κοιτώντας σε έντονα στα μάτια, προσπαθώντας να σε πείσουν πως είναι ειλικρινείς.
Το κόλπο είναι να εντοπίσεις αν η επαφή με το βλέμμα είναι φυσική. Αν κρατάει περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως ή αν υπάρχει εμφανής προσπάθεια αποφυγής, τότε υπάρχει πιθανότητα κάτι να αποκρύπτεται.
Οι ασυμβατότητες στη γλώσσα του σώματος
Το σώμα σπάνια λέει ψέματα. Ένα πολύτιμο σημάδι είναι η αντίφαση μεταξύ λόγου και κινήσεων. Αν για παράδειγμα κάποιος λέει «είμαι σίγουρος» αλλά ταυτόχρονα κάνει ένα μικρό κούνημα του κεφαλιού που δηλώνει άρνηση, αυτό είναι ένα προειδοποιητικό σήμα.
Οι μικρές ασυνέπειες, όπως ένα ανασήκωμα των ώμων την ώρα που υποτίθεται πως λέει κάτι με βεβαιότητα, μπορεί να δείχνουν εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα σε αυτό που σκέφτεται και σε αυτό που λέει.
Οι λεπτομέρειες της ιστορίας
Όταν κάποιος λέει ψέματα, συνήθως προσπαθεί να δώσει πολλές λεπτομέρειες – όχι επειδή θέλει να σε βοηθήσει να καταλάβεις καλύτερα, αλλά γιατί προσπαθεί να φανεί πειστικός. Αν, όμως, ρωτήσεις ξανά μετά από λίγη ώρα και οι λεπτομέρειες αλλάξουν ή η ιστορία δεν “κολλάει” χρονικά, τότε έχεις ακόμη έναν λόγο να αμφιβάλεις.
Μικρές αλλαγές στη φωνή και τις λέξεις
Προσπάθησε να παρατηρήσεις αν ο συνομιλητής σου αλλάζει ελαφρώς τον τόνο της φωνής του, αν μιλά πιο αργά ή πιο γρήγορα απ’ ό,τι συνήθως. Το άγχος από την προσπάθεια να στηρίξει το ψέμα του μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα, την ένταση και τη χροιά της φωνής.
Επίσης, πρόσεξε αν χρησιμοποιεί γενικόλογες ή αόριστες εκφράσεις, όπως: «κάπως έτσι έγινε», «νομίζω», «δεν θυμάμαι ακριβώς».
Το τελικό «κόλπο»: η ήρεμη ερώτηση
Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να δοκιμάσεις την ειλικρίνεια κάποιου είναι να κάνεις μια ήσυχη, άμεση ερώτηση χωρίς κατηγόρια. Για παράδειγμα: «Αν εγώ μάθαινα κάτι διαφορετικό, θα ήταν θέμα για σένα;».
Αν αντιδρά αμυντικά, θυμωμένα ή προσπαθεί να αλλάξει θέμα, αυτό μπορεί να είναι ένδειξη ενοχής. Όταν κάποιος είναι ειλικρινής, συνήθως δεν φοβάται τις ερωτήσεις.
Το ψέμα δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπιστεί, αλλά το σώμα, ο χρόνος και οι μικρές λεπτομέρειες μπορούν να το προδώσουν. Δεν χρειάζεται να γίνεις ειδικός στην ανάκριση – αρκεί να είσαι παρατηρητικός. Η επόμενη φορά που θα αναρωτηθείς αν κάποιος σου λέει την αλήθεια, θυμήσου: η σιωπή του σώματος μπορεί να είναι πιο ηχηρή από τα λόγια.
